Ölüm her insan için kabullenmesi hayli sıkıntı olan bir durumdur. Yetişkinler için bile hayli zorlayıcı bir bahis olan vefat kelam konusu çocuklar olunca ebeveynleri daha da zorlamaktadır. Çocukların mevti kabullenmesi ve mevti anlatmak ebeveynleri ziyadesiyle düşündüren bir husustur. Çocuklara vefatı anlatmak yaş aralığına nazaran değişmektedir. Çocuklara vefat anlatılmadığında başının içinde yer edinen boşlukları yanlışsız yahut yanlış olarak kendi sistemleriyle doldurmaya çalışabilir. Yalnızca çocuklara değil 0-6 aylık bebeklerinde mevtten etkilendiğini biliyor muydunuz? Husus hakkında Uzman Klinik Psikolog Merve Kırna konu hakkında kıymetli bilgiler verdi. Çocuklara mevt nasıl anlatılır? 2-3-4-5-6-7-8-9 yaşındaki çocuğa mevt nasıl anlatılır? İşte çocuklara ve bebeklere mevti anlatmanın prosedürleri Elmaelma.com’da!
0-6 Ay Aralığındaki Bebeklere…
Çocuk etrafında bakım verenlerin hüzünlü olmalarını fark eder. Kayıptan sonra oluşan gerilime bağlı yemek ve uyku nizamında bozulmalar olabilir.
6 Ay -2 Yaş Aralığındaki Çocuklara Vefat Nasıl Anlatılır?
- Çocuk mevtin kayıp olduğunu idrak edemez ve ölen kişi hakkında sorular sorar.
- Ölen kişinin geri gelmemesine, kendisiyle oyun oynamamasına öfkelenebilir, kendisini terkettiğini, bıraktığını düşünebilir.
- Bakım verenlerinden ayrılmak istemez, yanından giderse kendisini terkedeceğini düşünebilir.
2-6 Yaş Aralığındaki Çocuklara Mevt Nasıl Anlatılır?
- Ölen kişi hakkında sorular sorar.
- Ölen kişinin gelmemesinden ötürü öfke oluşabilir.
- Çizgi sinemalarda, oyunlarda ölen karakterin yine canlanması üzere, ölen kişinin tekrardan geleceğine inanıp birlikte yapacaklarını anlatabilir.
- Okul öncesi periyotta çocuklar sihirli niyetlere sahiptir. “Ben bu türlü düşündüğüm için mi öldü?” diye kendilerini suçlayabilirler ya da dua ederek, dilek dileyerek ölen kişiyi geri getirebileceğine inanırlar. Mezarlığa armağan, oyuncak götürebilirler.
6-9 Yaş Aralığındaki Çocuklara Mevt Nasıl Anlatılır?
Ölümün bir son olduğunu anlamaya başlarlar. Öfke/kızgınlık üzere hisler oluşabilir. Üzüntü/stresini yaşayabilmesine imkan tanınmalıdır.
Ergenlik Devrinde Olan Çoçuklar İçin…
- Ölümün bir son olduğu ve geri dönüşü olmadığını bilirler.
- Ölümü yetişkinler üzere algılarlar.
- “Hayat nedir?”, “Ben kimim”, “Ölüm nedir”, “Ölümden sonra neler oluyor” üzere felsefik sorulara cevap ararlar.
- Bana bir şey olmaz, mevt öteki insanların başına gelir duygusu oluşabilir.
Çocuğa Mevti Anlatırken Ebeveynler Nelere Dikkat Etmeli?
Genellikle yolunda gitmeyen bir şey olduğunu çocuk karşısındaki kişinin tavrından anlayabilmektedir, bu durum sır olarak saklanırsa ve çocuğa açıklama yapılmazsa, olayı “saklanacak bir durum” olarak görebilir ve korkusu, telaşı artabilir. Çocuklar televizyonda birçok kaza ve mevt haberi görüyorlar, besledikleri evcil hayvanlarının ölmesine şahit olabiliyorlar ya da sokakta ölmüş bir kuş, kedi ile karşılaşabiliyor ve doğal karşılayıp kabullenebiliyorlar.
Çocuklar sözlerinizden çok hal ve halinizden, ona kelamsız olarak aktardıklarınızı içselleştirir. Vefat çocuğa anlatılırken, anlatan kişinin tasası ağır olursa, korkuyu çocuk içselleştirebilir. Ekseriyetle aileler kendi mevt ile ilgili dehşet şemalarını çocuklara yansıtabiliyor bunun sonucunda çocuğun dert ve endişe şeması tetiklenebiliyor.
Çocuk mevtle ilgili “Ben ölecek miyim?”, “Sen ölecek misin?”, “Ben yaramazlık yaptığım için mi öldü?” ya da “Ben dilediğim için mi öldü?” üzere sorular sorabilir. Soru sorması, hislerini söz etmesi sağlıklı yas süreci için değerlidir. Sorduğu sorulara anlaşılır karşılıklar bulması korkusunu azaltacaktır. Bunun yanı sıra mevt haberinden sonra çocuk üzülebilir, ağlayabilir bu hisler çok olağandır, nasıl ki yetişkinler yas sürecinden geçiyorsa çocuklar da yakın birini kaybettikten sonra yas sürecinden geçer.
Ölüm haberi çocuğa verilirken ailenin inancına nazaran açıklama yapması telaş ve endişeyi hafifletmektedir. “Bu dünya bitti, öbür dünya başlıyor, orada hayat devam ediyor, bu dünyada artık onu göremeyeceğiz” üzere açıklamalar çocukta telaş oluşumunu azaltmaktadır. Kişi şayet öbür dünyaya inanmıyorsa, vefatın bir son olduğu, ölen kişinin artık görüp duyamayacağı, konuşamayacağı anlatılır.
Bazen çocuklar mevt kavramını tam içselleştiremediği için ya da bu durumu inkar için anlattıklarınıza reaksiyon vermez, oyunlarına kaldığı yerden devam eder, hiçbir şey yokmuş üzere davranabilir, bu durumda çocuğunuzun yaşadıklarını anlamaya çalışın. Çocuğun hayatında oda, mesken, okul, kent üzere ani değişimlerden sakınılmalı, eski sistemine devam etmelidir.
Çocuğa Vefattan Bahsederken Neler Söylenmez?
“İnsanlar doğar, büyür, yaşlanır, ölür” söylemi çocuk için büyüme ve yaşlanıp ölme korkusuna neden olabilir, büyümemek için yemek yemeyi reddedebilir ya da büyükanne-dedesinin yaşlandığını düşünerek ölecekleri için üzülebilir.
Soyut devri tamamlamamış olan çocuğa mevt ile ilgili “Allah o denli istedi”, “Allah sevdiği kullarını çabuk yanına alır” üzere telaffuzlar, çocukta “Sevdiğim kişiyi Allah öldürdü”, “Ne yaptı ki neden yanına aldı”, “Allah beni de severse beni de, başka sevdiklerimi de yanına alır, uygunluk yapmayayım, yaramazlık yapayım ki Allah beni yanına almasın” üzere niyetlere neden olabilir ve bu durum, çocuğun dine bakış açısını değişebilir.
Ölüm kavramı yerine kullanılan alternatif cümleler çocuğun başını daha çok karıştırmakta ve korku oluşumunu tetiklemektedir. “Cennete gitti, orası çok hoş, düzgün beşerler cennete masraf, o da artık cennette” üzere telaffuzlar, cennet-cehennem kavramını bilmeyen bir çocuk için baş karıştırıcı olabilmektedir. “Madem cennet bu kadar hoş biz de ölüp oraya gidelim” kanısı oluşabilir.
-“O melek oldu, bulutlardan seni izliyor” üzere telaffuzlar gözetlenme tasasını tetikleyebilir.
-“Hastalandı öldü”, “Hastalandı iyileşemedi” demek ise; çocukta “Hastalanırsam bende ölürüm” derdini pekiştirir bu yüzden her hastalığın vefatla sonuçlanmadığı, hafif hastalıklarda ilacımızı alıp tedavi olduktan sonra iyileşildiği aktarılmalıdır.
-“Uzun bir seyahate çıktı” üzere telaffuzlar de çocuk ölen kişiyi bekler ve “Neden gelmiyor?” , “Neden beni terk etti?” diye ölen şahsa öfkelenebilir.
-“Derin uykuda uyuyor”, “Sonsuz uykuda” üzere telaffuzlar çocuklarda uyku bozukluğuna neden olabilmekte olup, korkuyu pekiştirebilir.
